清語老乞大

【清語老乞大】全書計八卷，原係韓國人學習滿洲語文的基本教材。 1976 年莊吉發先生將之由滿語譯回漢語出版後，已成為許多人研究清朝滿語所必備的一本寶典。 本文轉載自中華民國滿族協會網頁，原網站當前故障，文字是從互聯網檔案館複製的，且只有不到四卷。我也不是要學習滿語，只是從古人的教程中瞥見一點日常話語，感覺很有意思。

清語老乞大卷一 (101)

一 . 大阿哥你從那裡來的？
amba age si aibici jihe?
二 . 我從朝鮮王京來的。
bi coohiyan wang ging ci jihe.
三 . 如今往那裡去？
te absi genembi ?
四 . 我往京城去。
bi gemun hecen i baru genembi.
五 . 你幾時從王京起程的？
si atanggi wang ging ci juraka?
六 . 我在本月初一日起程的。
bi ere biyai ice de juraka.
七 . 你既是在本月一日起程的，到現在差不多半個月，為何纔到這裡呢？
si ere biyai ice de jurafi, te hontohon biya hamika bime ainu teni ubade isinjiha?
八 . 因為有一個伙伴落後了來，我慢慢走著等候，所以來遲了。
emu gucu tutafi jime ofi, bi elhe Seme aliyakiyame yabure jakade tuttu jime goidaha.
九 . 那個伙伴現在趕到了嗎？
tere gucu te amcame isinjimbio akUn?
十 . 這個伙伴便是，昨天纔到的。
ere uthai tere gucu inu, sikse teni jihe.
十一 . 你計算本月底能到京城嗎？
si bodoci ere biyai manashUn gemun hecen de isinambio isinarakUn?
十二 . 我怎麼得知，若上天憐憫身體安好時，想是可到吧！
bi adarame bahafi sambi? abka gosifi beye elhe oci isinambi dere.
十三 . 你是朝鮮人，又有什麼空閒把漢語學的相當好呢？
si coohiyan i niyalma kai, geli ai Solo de nikan i gisun be mujakU sain i taciha?
十四 . 我原來跟漢人讀書，因此會一點漢語。
bi daci nikan i niyalma de bithe taciha be dahame, nikan i gisun be majige bahanambi.
十五 . 你跟誰讀書的？
si wede bithe taciha?
十六 . 我在漢學堂裡讀書的。
bi nikan i tacikU de bithe taciha.
十七 . 你讀的是那類書呢？
si ai jergi bithe be taciha?
十八 . 我讀的是論語、孟子、小學的書。
bi leolen gisuren mengdzi ajigan tacin i bithe be taciha.
十九 . 你每天做什麼功課？
si inenggidari aibe kicembi?
二十 . 每天清早起來到學校裡跟老師讀書，放學到家裡吃完飯後就到學校裡去寫字，在師傅面前講書。
inenggidari gersi fersi de ilifi tacikU de genefi sefu de bithe tacimbi, tacikU ci facame boode jifi buda jeme wajiha manggi, uthai tacikU de genefi bithe arame sefui juleri bithe be giyangnambi.
二十一 . 講什麼書？
ai bithe be giyangnambi?
二十二 . 講論語、孟子、小學的書。
leolen gisuren mengdzi ajigan tacin i bithe be giyangnamgbi.
二十三 . 講完書又做什麼功課？
bithe giyangname wajifi jai aibe kicembi?
二十四 . 到晚間在師傅面前抽籤背書，若能背時，師傅給一張免帖，若是不能背時，管理的生員叫他臥倒打三板。
yamji oho manggi, sefui juleri sibiya tatafi bithe Sejilembi, Sejileme mutehengge oci sefu guwebure bithe emke be bumbi, aika Sejileme muterakU oci, kadalara Susai tere be dedubufi ilan moo tantambi.
二十五 . 抽籤背書怎麼給免帖？
sibiya tatafi bithe Sejilere, guwebure bithe burengge adarame?
二十六 . 每人各做一塊竹片，寫著各自的姓名，裝入同一個籤筒裡，叫管理的生員拿籤筒來搖動，從那裡面抽一支，抽的是誰，就叫他背書，背的好時，師傅給一張免帖，那免帖上寫著免打三板，那免帖頂上還畫著花押。倘若不會背，交出免帖撕毀，將前功抵過免打，若是沒有免帖，必定接受打三板。
niyalma tome emte cuse mooi Susihe weilefi, meimeni hala gebu be arafi emu sibiyaidobton de tebumbi, kadalara Susai sibiyai dobton gajifi acinggiyame, terei dorgi ci emke be tatambi, tatahangge we oci uthai Sejilebumbi, Sejilehengge sain oci sefu guwebure bithe emke be bumbi, tere guwebure bithe de ilan moo tantara be guwebu seme arambi, geli terei ninggude temgetu hergen arambi, aikabade Sejileme muterakU ohode, guwebure bithe tucibufi tatame waliyafi, nenehe Sangnan be weile de fangkabume tantabure be guwebumbi, aikabade guwebure bithe akU oci, urunakU ilan moo tantabure be alimbi.
二十七 . 你學那漢文做什麼？
si tere nikan i bithe be tacifi ainambi?
二十八 . 你說的雖然也是，敝意似仍不盡然，如今帝王一統四海，天下全部受管轄，世上使用漢語的地方很多，我們這朝鮮話，只用於朝鮮地面，一過義州，來到漢人地面，因為都是漢語，有誰問著一句話瞪眼不能回答時，別人將我們看成甚麼人呢？
sini hendurengge udu inu secibe, mini gUnin de kemuni akUnahakU adali gUnimbi, te bicibe han beise duin mederi be uherilefi abkai fejergi be yooni gemu kadalahabi, jalan de nikan i gisun be batalara ba umesi labdu, meni ere coohiyan i gisun oci, damu coohiyan i bade teile baitalambi, i jio be duleme nikan i bade jici, gubci yooni nikan i gisun ofi, we ya aika emu gisun fonjime ohode, yasa gadahUn i Same jabume muterakU oci gUwa niyalma membe ai niyalma seme tuwambi?
二十 九 . 你學這漢文，是你自願學嗎？或是你的父母叫你學呢？
si ere nikan i bithe be tacirengge, eici sini cihai tacimbio? sini ama eniye taci sembio?
三十 . 是我們的父母叫我學的啊！
meni ama eniye taci sehe kai.
三十一 . 你學了幾年了？
sini taihangge udu aniya oho?
三十二 . 我學了半年多？
mini tacihangge hontohon aniya funcehe.
三十 三 . 都會嗎？
gemu bahanambio bahanarakUn?
三十四 . 每天與漢人生員住在一處讀書，因此會一些。
inenggidari nikan i Susai emgi emu bade tefi bithe taciha turgunde majige bahanambi.
三十五 . 你的師傅是甚麼人？
sini sefu ainara niyalma?
三十六 . 是漢人。
nikan i niyalma.
三十七 . 有多少年紀了？
se udu oho?
三十八 . 三十五歲了。
gUsin sunja se oho.
三十九 . 專心教書嗎？
sithUme tacibumbio sithUme taciburakUn?
四十 . 我們的師傅原來性情溫順，因此很專心教書。
meni sefu daci nomhon ofi, umesi sithUme tacibumbi.
四十一 . 你們眾生員內多少漢人，多少朝鮮人？
suweni geren Susai dorgi de nikan i niyalma udu? coohiyan i niyalma udu?
四十二 . 漢人朝鮮人正好各一半。
nikan coohiyan tob seme emu dulin.
四十三 . 那裡面也有頑劣的嗎？
terei dorgi de inu ehe ningge bio?
四十四 . 為什麼沒有頑劣的呢？雖然為首的生員將那頑劣的稟告師傅責打，可是並不知道害怕。這裡頭漢人小孩的習性很壞，似乎還是朝鮮的小孩馴良些。
ainu ehe ningge akU, tere ehe ningge be inenggidari dalaha Susai sefu de alafi tantacibe, umai gelere be sarkU. erei dorgi de nikan i jusei tacin umesi ehe, kemuni coohiyan i juse majige nomhon gese.
四十五 . 大阿哥你現在要往那裡去？
amba age si te absi genembi?
四十六 . 我也是要往京城去。
bi inu gemun hecen i baru genembi.
四十七 . 你既然要往京城去，我是朝鮮人，漢人地方行走不熟，我與你做伴一同去如何？
si gemun hecen i baru geneci tetendere, bi coohiyan i niyalma, nikan i bade feliyeme urehe akU,bi sini emgi gucu arame geneci antaka?
四十八 . 這樣很好啊！我們一同走吧！
uttu oci sain kai, muse sasari yoki dere.
四十九 . 阿哥你貴姓？
age sini hala ai?
五十 . 我姓王。
mini hala wang.
五十一 . 你家住那裡？
sini boo aibide tehebi?
五十二 . 我住在遼東城內。
bi liyoodung hoton dorgi de tehebi.
五十三 . 你有什麼事要到京城去？
si gemun hecen de ai baita bifi genembi?
五十四 . 我趕這馬帶去賣。
bi ere morin be boSome gamafi uncame genembi.
五十五 . 若是那樣最好。
tuttu oci umesi sain.
五十六 . 我們趕帶的這馬及馬上所馱的夏布、葛布也是賣的，你我既然都到同一個地方去做生意，一齊做伴去的便是了。
meni ere boSome gamara morin, morin de aciha muSuri jodon inu uncarengge, si muse gemu emu bade hUdaSame genere be dahame, sasari gucu arame generengge ele inu oho.
五十七 . 阿哥你原來是走過的人，京城的馬價如何？
aga si daci yabuha niyalma, gemun hecen i morin hUda antaka?
五十八 . 新近我有相識的人來說，這一向馬價很好，這一等的馬值十五兩，這一等的馬值十兩。
jakan mini takara niyalma jifi hendurengge, morin hUda ere ucuri sain, ere emu jergi morin tofohon yan salimbi, ere emu jergi morin juwan yan salimbi sere.
五十九 . 葛布的價錢好不好呢？
jodon hUda salimbio salirakUn?
六十 . 葛布價錢說是與去年的價錢一樣。
jodon hUda duleke aniya i hUda emu adali sere.
六十一 . 京城的食物短缺嗎？富裕嗎？
gemun hecen i jetere jaka hajio elgiyUn?
六十二 . 我問認識的那個人，據說他將要來時，八分銀子一斗白米，五分銀子一斗小米，一錢銀子十斤麵，二分銀子一斤羊肉。
mini tere takara niyalma de fonjici, alarangge i jidere hanci, jakUn fun menggum de emu hiyase Sanyan bele, sunja fun menggum de emu hiyase je bele, emu jiha menggun de juwan ginggin ufa, juwe fun menggun de emu ginggin honin yali bumbi sere.
六十三 . 這樣的話，與我去年在京城時的價錢一樣。
uttu oci bi duleke aniya gemun hecen de bihe hUda emu adali.
六十四 . 我們今天晚上到那裡去住宿？
muse enenggi dobori aibide dedume genembi?
六十五 . 我們往前行十里地方，有一個店，名叫瓦子店，我們不論早或晚到那裡去住宿，倘若過去了的話，那邊二十里之地，沒有人家，那樣的話，前面趕不到村莊，後面又回不到店，我們到那裡去住宿吧！到的早時，好讓我們的馬、牛歇息，明日早點走吧！
muse julesi yabufi juwan ba i dubede, emu diyan bi gebu be wase diyan sembi, muse erde ocibe yamji ocibe tubade dedume yoki, aikabade duleme geneci, cargi orin ba i sidende niyalma boo akU, tuttu oci julesi gaSan be amcarakU, amasi diyan be baharakU ombi, muse tubade dedume yoki, erdeken i isinaci musei morin ihan be teyebufi cimari erdekesaka yoki.
六十六 . 從這裡到京城有幾里路？
ubaci gemun hecen de isinarangge udu babi?
六十七 . 從這裡到京城大概還有五百餘里路，若上天眷顧身體安好時，再過五天諒可到達吧！
ubaci gemun hecen de isinarangge amba muru sunja tanggU ba funcembi, abka gosifi beye elhe oci, jai sunja inenggi ohode isinambi dere.
六十八 . 我們去到後在那裡住好呢？
muse genefi aibide tataci sain?
六十九 . 我們往順城門官店去住，從那裡離馬市也近些。
muse Sun ceng hoton duka alban diyan i baru tatame geneki, tubaci morin hUdai ba inu hanci.
七十 . 你說的是，我的心裡也是這樣想了。
sini hendurengge inu, mini mujilen de inu uttu gUnihabi.
七十一 . 每年我們從遼東去的客人們，不住別處，都住在那裡，去年我也在那裡住過，很好。
aniyadari meni liyoodung ci genere andase gUwa bade tatarakU gemu tubade tatambi, bi inu duleke aniya tubade tataha bihe umesi sain.
七十二 . 你的這些馬牛，每夜吃的草豆共需多少錢？
sini ere geren morin ihan, dobori dari jetere orho turi uheri udu jiha baibumbi?
七十三 . 一個夜晚每匹馬各五升豆一束草，通共合計需二錢銀子，因地方收成豐歉不一樣，草豆價錢貴賤也不同，要是草豆歉收的地方則需三四錢銀子，要是草豆豐收的地方則需二錢銀子。
emu bodori morin tome sunjata moro hiyase turi, emte fulmiyen orho, uheri barambufi bodoci juwe jiha menggun be baitalambi, ba na bargiyahangge elgiyen haji adali akU be dahame orho turi i hUda mangga ja inu encu, orho turi haji ba oci ilan duin jiha menggun be baitalambi, orho turi elgiyen ba oci juwe jiha menggun be baitalambi.
七十四 . 這匹馬的腳步如何？
ere morin i okson antaka?
七十五 . 這匹馬的腳步也不算很好，但因有一點小走，所以似乎比駑馬強些，此外別的都不好。
ere morin be inu hon i okson sain de dabuci ojorakU, damu heni juwarandame ojoro jakade, lata ci majige fulu gese, ereci tulgiyen gUwa gemu ehe.
七十六 . 你帶這馬和葛布到京城去賣了之後，還要買些什麼貨物帶回朝鮮地方去賣？
si ere morin jodon be gemun hecen de gamame uncafi, jai ai ulin be udafi, coohiyan i bade amasi gamafi uncambi?
七十七 . 我到山東濟寧府東昌高唐去收買絹子綾子棉花，到王京去賣。
bi San dung ji ning fu dung cang Gao tang de genefi, ceceri suberi kubun be bargiyame udafi, wang ging de uncame genembi.
七十八 . 你如果到那裡去做生意，有一點利益嗎？
si unenggi tubade genefi hUdaSaci majige aisi bio?
七十九 . 那也還好，我去年跟著一位漢人伙伴到高唐去收買些棉絹，帶到王京去賣後得了一些利益。
tere inu sain, bi duleke aniya emu nikan i gucu be dahame, Gao tang de genefi,kubun ceceri be bargiyame udafi, wang ging de gamame uncaha de majige aisi be baha.
八十 . 你是以多少價錢在原地購買那些綾絹棉的，到王京去以多少價錢出售呢？
si tere ceceri suberi kubum be da bade udu hUda de udafi, wang ging de genefi udu hUda de uncambi.
八十一 . 我買的小絹一匹三錢，染成淡紅做裡子，綾子一匹二錢，染成鴉青與淡紅，染絹子一匹給價二錢，染綾子一匹，鴉青的是一匹三錢，淡紅的是一匹二錢，綿花一斤六錢銀子。到王京去賣，絹子一匹值細葛布二匹，折銀一兩二錢，綾子鴉青的一匹值葛布六匹，折銀子三兩六錢，淡紅的值葛布五匹，折銀子三兩，棉花四兩值葛布一匹，折銀子三錢，除了牙稅不計外，再算時獲利很多。
mini udaha ajige ceceri emke de ilan jiha, fulaUn boco icefi doko arambi, suberi emke de juwe yan, yacin fulahun boco icembi, ceceri emke icere de bure hUde juwe jiha, suberi emke icere de, yacin ningge oci emke de ilan jiha, fulahUn ningge oci emke de juwe jiha, kubun emu ginggin de ninggun jiha memnggun, wang ging de genefi uncara de, ceceri emke de narhUn jodon juwe salibumbi, menggun oci emu yan juwe jiha bodome gaimbi, yacin suberi emke de jodon ninggun salibumbi, memggun oci ilan yan ninggun jiha bodome gaimbi, fulahUn ningge oci jodon sunja salibumbi, memggun oci ilan yan bodome gaimbi, kubun duite yan de jodon emke salibumbi, memggun oci ilan jiha bodome gaimbi, hUda toktosi de bure jaka be daburakU ci tulgiyen, jai bodoci aisi be ambula baha.
八十二 . 你從錢到京城裡賣了貨物，又買棉絹到王京去做生意時，往返走了幾個月。
si daci gemun hecen de geneme ulin be uncafi, geli kubun ceceri be udafi mang ging de hUdaSame genehe de, amasi julesi udu biya yabuha?
八十三 . 我從去年以來攜帶馬匹和葛布到京城去都賣完了，五月裡到高唐去收買棉絹，由直沽坐船過海，十月裡到了王京，將近年終，把貨物都賣了，又買了這些馬匹夏布葛布帶來了。
bi duleke aniya ci ebsi morin jodon be gamame, gemun hecen de genefi gemu uncame wajifi, sunja biya de Gao tang de genefi, kubun ceceri be bargiyafi jik gu deri jahUdai teme doofi, juwan biya de wang ging de isinafi, aniya wajime hamime ulin be gemu uncafi,geli ere morin muSuri jodon be udame gajiha.
八十四 . 這三個人是你的親戚呢？或是相遇而來的呢？以前因未及請教姓名，現在敢請賜告，這位阿哥貴姓？
ere ilan niyalma, eici sini niyaman hUncihiyUn, eici ishunde acafi jihenggeo? onggolo jabdurakU ofi bahafi hala gebu be fonjihakU bihe, te gelhun akU fonjiki, ere age i hala ai?
八十五 . 這位姓金，是我姑母所生的表哥，這一位姓李，是我舅舅所生的表哥，這一位姓趙，是我鄰居的伙伴。
ere emke hala gin, mini gude banjiha tara ahUn, ere emke hala lii, mini nakcu de banjiha tara ahUn,ere emke hala joo, mini adaki boo i gucu.
八十六 . 你這位表兄弟，想是遠族的表兄弟吧！
sini ere tara ahUn deo, ainci aldangga mukUn i tara ahUn deo dere.
八十七 . 不，我們是親表兄弟。
akU, be jingkini tara ahUn deo.
八十八 . 雖然這樣，你們沿路隨便互罵戲謔，全無迴避。
uttu ocibe suwe jugUn i unduri balai toome yobodome fuhali targahakU.
八十九 . 實在太得罪了啊！我們走路時，若禮讓行走時一定會打瞌睡，所以故意開玩笑啊！
yargiyan i ambula weile baha kai, be jugUn yabure de dorolome gocishUn i yabuha de, amu Saburame ojoro jakade tuttu jortai efihe kai.
九十 . 我們暫且休說閑話吧！眼前這個便是瓦子店，去找個很乾淨的店住宿，讓牲口歇息吧！
muse taka sula gisun be nakaki, yasai juleri ere uthai wase diyan, umesi bolho diyan be baime tatame genefi ulha teyebuki.
九十一 . 岔路口北邊這個店是我以前住過的房子，我們到這裡去住宿吧！
salja jugUn i amargi ergi ere diyan, mini onggolo tataha boo bihe, muse ubade tatame geneki.
九十二 . 噯喲主人阿哥在家啊，這一向貴體與府上都好嗎？
ara boihoji age boode bikai, ere ucuri wesihun beye boode gemu sautUn?
九十三 . 好，王姓大哥來了嗎？多時不見了，你們各位伙伴從那裡遇見來的？
sain, wang hala amba age jiheo? goidame acahakU bihe, suweni geren gucu aibici acafi jihe?
九十四 . 我們沿路相遇做伙伴到京城去。
be jugUn i unduri ishunde acafi gucu arame gemun hecen de genembi.
九十五 . 你這店裡草豆都有嗎？
sini ere diyan de orho turi gemu bio akUn?
九十六 . 草豆都有，豆是黑豆，草是穀草，這穀草好，若是稻草時，牲口等多有不吃的。
orho turi gemu bi, turi oci sahaliyan turi orho oci jeku orho, ere jeku orho sain, aika handu orho oci ulha se asuru labdu jeterakU.
九十七 . 黑豆多少一斗，草多少一捆？
sahaliyan turi udu de emu hiyase, orho udu de emu fulmiyen?
九十八 . 豆是五十個錢一斗，草是十個錢一捆。
turi oci susai fali jiha de emu hiyase, orho oci juwan fali jiha de emu fulmiyen.
九十九 . 這是真的嗎？你不要再瞞我。
ere unenggio? si jai mimbe ume holtoro.
一〇〇 . 阿哥你這是什麼話？你也是走熟的客人，我們如同一家，我怎麼敢胡說，你不信的話，到別的店裡去試問，可得知我的真假。
age si ere ai gisun, si inu feliyeme urehe anda, muse emu booi adali, bi ai gelhun akU balai hendumbi, si akdarakU oci gUwa diyan de cendeme genefi fonjici, mini yargiyan taSan be bahafi saci ombi.
一〇一 . 我想你也不是騙我的人，有什麼去試問之處？
bi gUnici si inu mimbe holtoro niyalma waka, ai cendemefonjinara babi.